Promocija monografije Viktorije Aladžić „Nastanak i razvoj graditeljske baštine Subotice od 1700. do 1974. godine“ održana je u četvrtak, 12. juna u Savremenoj galeriji.
Izdavač ovog kapitanog dela je Republički zavod za zaštitu spomenika kulture koji će za dve godine obeležiti 80 godina bavljenja zaštitom kulturnog nasleđa u Srbiji. Četiri decenije zaštitom kulturnog nasleđa u Vojvodini pre svega u svojoj rodnoj Subotici bavi se dr Viktorija Aladžić pa je saradnja Republičkog zavoda za zaštitu spomenika i ove univerzitetske profesorke, istoričarke umetnosti i pesnikinje bila neminovna.
Nedvosmisleno, ovo je životno delo Viktorije Aladžić koje se bavi graditeljskim i urbanim nasleđem Subotice u periodu od 1700. doo 1974. godine. Knjiga je autorkin legat kojom je napravila poveznicu između prošlih vremena i današnjice sa rešenošću čuvanja sećanja na istorijske aktere i njihove domete. U monografiji su izložena znanja neophodna za razumevanje i predviđanje najboljih pravaca razvoja Subotice, utemljenih i trasiranih tokom vekova njenog uzrastanja iz šanca u grad dragulj secesijske kulture. Knjiga odiše sveobuhvatnim znanjem i ljubavlju prema zavičaju i govori o značaju grada kroz period od 28 decenija. Viktorija provodi čitaoca hronološki kroz različite periode i ključne teme od važnosti za građenje i uređenje Subotice a podatak da je knjiga ilustrovana sa 75 priloga u najvećem broju originalnih planova svedoči o neumornom istraživačkom radu u arhivima i traganju za jasnijom slikom o kontinuitetu, diskontinuitetu, razvojnim pravcima i politikama zajednica u oblastima urbanog planiranja i pravila građenja. U knjizi se oseća Viktorijina zapitanost i traganje za odgovorima na ključno pitanje šta je omogućilo da Subotica postane uređen i funcionalan grad kojim se uspešno upravljalo. Danas zvuči neverovatno da je početkom 20. veka Subotica imala veći broj stanovnika nego Beograd ili Zagreb ali ovaj I mnogi drugi podaci zapisani baš u ovoj monografiji.
Viktoija Aladžić rođena je u Subotici a Arhitektonski fakultet je zavšila u Beogradu gde je na Geografskom fakultetu iz oblasti prostornog planiranja odbranila doktorsku tezi “Uticaj zakonodavstva na prostorni razvoj Subotice od 18. do druge druge polovine 20. veka.” Radni vek provela je u Subotici posvećenao podučavaju studenata Građevinskog fakulteta univerziteta u Novom Sadu. U njenom pedagoškom radu proučavanje graditeljskog nasleđa imalo je značajno mesto a pored uobičajenih pedagoških metoda o njemu je studentima svedočila ličnim primerom. O predanom Viktorijinom istraživačkom radu svedoči više desetina objavljenih radova u domaćim i stranim stručnim časopisima i nekolicini knjiga.
Pored svog pedagoškog i naučnog rada Viktorija je prepoznatljiva po svom neumornom aktivizmu i društvenoj angažovanosti. Neverovatan je diverzitet vidova njene borbe za očuvanje nasleđa. Divljenja je vredna pretraga traganje, hvatanje nepovezanih niti i rad na 9000 građevinskih dozvola, pronalaženje izgrađenih kuća i povezivanje sa njihovim projektantima. Organizator je kampanje “Pokretač mladih” i većeg broja udruženja i pojedinaca sa ciljem očuvanja graditeljskog naseđa. Pre 15 godina vodila je proteste zbog najave donošenja urbanističkog plana koji je pretio da ugrozi ambijentalnu celinu istorijskoh jezgra Subotice. Njene kampanje uključivale su i međunarodnu saradnju, edukaciju građana, čajanke , tematske šetnje po Subotici. Među najautentučnijim akcijama ističe se ona sa postavljanjem umrilica na sve kuće koje su bile predviđene za rušenje pomenutim urbanističkim planom. Viktorija je najzaslužnija za organizovanje međunarodne konferencije i usvajanje subotičke deklaracije o zaštiti kultunog nasleđa u okvirima urbanog razvoja 2011. godine. Za svoj višedecenijski aktivizam i javnu borbu za očuvanje graditeljskog nasleđa u Srbiji 2023. dobila je priznanje “Heroina nasleđa” koje se dodeljuje za aktivizam i uporan i predan rad na očuvanju arhitektonskog nasleđa u Subotici. Viktorija je posebno prepoznata ne samo kod nas nego i u međunarodnim krugovima kada je u pitanju secesija u Subotici. Dr Viktorija Aladžić pripremila je aplikaciju da grad Subotica postane član mreže gradova secesije postavši prva predsednica Saveta za zaštitu i valorizaciju subotičkog kulturnog nasleđa. Saradnja Republičkog zavoda i Viktorije Aladžić počela je pre desetak godina kroz dva međunarodna projekta vezana za zaštitu i prezentaciju secesijskog nasleđa u Srbiji a tokom tog perioda prema motivima Viktorijine knjige “Subotica koja nestaje” snimljen je dokumentarni film 2023. godine pod nazivom “Izgubljena secesija”, prvi film koji se bavi očuvanjem graditeljskog nasleđa u produciji ove ustanove a izdavanje ove knjige bio je samo logičan nastavak plodotvorne saradnje.
Mi ništa važno ne možemo u našim žvotima uraditi sami. Robinzon je mogao samo da preživi a Gaudi je stvarao čuda jer mu je to grad omogućio. Svi smo povezani i zavisimo jedni od drugih. Živimo danas u destrukciji koja nije zabeležena u mirnodopskim uslovima na ovim prostorima a u takvim uslovima borba za nasleđe je borba za život. – dr Viktorija Aladžić
