U petak, 4. jula, sa početkom u 19 časova, u sklopu izložbe Alme Gačanin „Čast mi je služiti i dužnost zadovoljiti“ održaće se filozofska agora „Sluga ili gospodar – ko zapravo upravlja?“
Izložba umetnice Alme Gačanin otvara pitanja dinamike moći u savremenim radnim okruženjima, kroz ličnu, feminističku i klasno osvešćenu prizmu. Gačanin istražuje složene odnose dominacije i servilnosti, sa posebnim fokusom na rodnu i klasnu poziciju radnica u neoliberalnom sistemu rada. Umetnica se oslanja na sopstveno iskustvo rada u različitim sektorima – od umetnosti do uslužnih industrija – kako bi promišljala tenzije koje izviru iz svakodnevnih oblika podređenosti, poslušnosti i emocionalnog rada.
Inspirisana fluidnošću uloga u međuljudskim odnosima, kao i Hegelovom dijalektikom gospodara i roba, Gačanin predstavlja niz radova koji ovu temu osvetljavaju iz različitih perspektiva.
„Dijalektika gospodara i roba iz Fenomenologije duha je Hegelov pokušaj da suštinu svoje misli iliti svetske povesti prikaže kroz predstavno mišljenje, prigodnom parabolom, alegorijskom pričom o odnosu gospodara i roba kao paradigmatičnom odnosu koji čini srž istorijskog dešavanja. Mnogi su filozofi bit svoje misli prikazivali kroz prigodne pripovesti a verovatno najpoznatiji pokušaj je Platonov mit o pećini. Međutim, dok Platon izlaskom iz mraka pećine na svetlost dana i dizanjem očiju ka suncu dočarava uspinjanje do umnog posmatranja večnog, savršenog, nepromenjivog poretka suština, Hegel naprotiv svojim mitom hoće da objasni samu logiku istorijskog kretanja, promene u čijoj srži leži negacija. Naime gospodar je slobodan, na način da može ono što hoće, i svoju volju prostire izvan sebe, na predmete kao svojinu ali i na one koji doduše izgledaju kao ljudi ali su samo oruđa koja govore – robove. Rob nije čovek jer ne praktikuje slobodu. To je antička paradigma ali osnova ovog odnosa prenosi se i na srednji vek gde su akteri gospodar i sluga ili novi vek gde su akteri industrijalac i proleter. Svejedno, obrt nastaje negacijom, kada sluga shvati da gospodar zavisi od njega jer je u tom odnosu on taj koji je delatan, da njegov rad čini gospodara gospodarem i da bi on sluga mogao bez njega ali da gospodar ne bi mogao kao takav da opstane bez sluge. I tako je povesni hod zapravo osvajanje slobode nizom negacija: kao pobuna robova, kao seljačka buna, kao radnički štrajk, kao hipi pokret, kao marš za so, kao borba protiv aparthejda, kao feministički pokret, kao građanska neposlušnost. Ili na ličnom planu kao prvo neću, kao pubertet… Dobar primer paradigme promene koja počinje negacijom nalazim kod karibskog frankofonog pisca i aktiviste Emea Sezera koji je preradivši čuvenu Šekspirovu Buru prikazao kako se kod roba crnca rađa svest o sopstvu, autonomiji volje, dakle slobodi.
Kako dijalektiku koja počinje negiranjem postojećeg stanja stvari kroz svoje promišljanje savremenih odnosa moći, podređenosti, servilnosti, tenzija provlači Alma Gačanin, e o tome valja razgovarati“.
Voditelj agore je Boris Čegar, profesor filozofije u Gimnaziji „Svetozar Marković“.
Foto: Jovana Reljić
