Svetski dan borbe protiv raka obeležava se 4. februara, sa ciljem podizanja svesti o važnosti različitih aspekata prevencije i lečenja malignih bolesti, uz tematski određene kampanje na globalnom planu. Nova globalna trogodišnja kampanja obeležavanja ovog datuma pod nazivom “JEDINSTVENO POVEZANI” ima za cilj postavljanje pacijenata i njihovih jedinstvenih potreba u središte pažnje javnozdravstvenih napora, a sa ciljem rasvetljavanja individualnog aspekta borbe sa malignim bolestima.
Svake godine 19,3 miliona osoba oboli od nekog oblika raka, a 30-50% svih oblika raka se može sprečiti usvajanjem zdravih stilova života, redovnim skrining pregledima, ranim otkrivanjem i blagovremenim lečenjem.
Međutim, 75% svih prevremenih smrtnih ishoda od raka u svetu do 2030. godine i dalje će se registrovati u nerazvijenim i srednje razvijenim zemljama. Većina prevremenih smrtnih ishoda od raka u ovim zemljama javlja se među različitim populacionim grupama zbog razlika u nivou obrazovanja, prihoda, mesta stanovanja, etničke pripadnosti, rase, pola, seksualne orijentacije ili starosti. Povećano opterećenje rakom je posledica nekoliko faktora, od kojih su najznačajniji, ukupan porast stanovništva i produženo očekivano trajanje života, ali i promena učestalosti određenih faktora rizika raka povezanih sa socijalnim i ekonomskim razvojem.
Rak pluća, rak dojke i rak debelog creva su vodeće lokalizacije raka u obolevanju i u umiranju. Ove tri vrste raka čine zajedno jednu trećinu novoobolelih i umrlih osoba od raka u svetu.
Rak pluća je najčešće dijagnostikovan rak kod muškaraca i čini 14,5 % svih novih slučajeva raka i 22% svih smrtnih slučajeva od raka kod muškaraca. Potom slede karcinom prostate (13,5%) i kolorektalni karcinom (10,9%). Rak dojke je najčešće dijagnostikovan maligni tumor kod žena (čini 24,2% svih novootkrivenih slučajeva raka ) i vodeći uzrok smrti od raka kod žena (15%), a slede ga rak pluća (13,8%) i rak debelog creva (9,5%).
Prema podacima Registra za rak u Srbiji je u 2022.godini od raka obolelo 41.578 osoba (22.056 muškarca i 19.522 žena). Iste godine od raka je umrlo19.350 osoba, od toga 10.616 muškarca i 8.734 žena. Vodeći uzroci oboljevanja i umiranja od raka u našoj zemlji gotovo su identični vodećim uzrocima u većini razvijenih zemalja. Muškarci najčešće oboljevaju od raka pluća, raka debelog creva, raka prostate, raka mokraćne bešike i raka gušterače. Kod žena je maligni process najčešće lokalizovan na dojci, plućima, debelom crevu, grliću materice i jajnicima.
U 2022. godini je u Srbiji od raka pluća obolelo 4.505 muškaraca i 2.077 žena, a umrlo je 2.972 muškarca i 1.462 žena. Rak dojke je vodeća maligna bolest kod žena, a u 2022. godini je obolelo 4.489 žena i umrlo 1.646 žena.
Preventivne mere i aktivnosti za sprečavanje nastanka malignih bolesti su ključni pristup kontrole malignih bolesti. Procenjuje se da 40% malignih bolesti može biti sprečeno primenom intervencija zdravog životnog stila, kao što su prestanak pušenja, umerena upotreba alkohola, izbegavanje suvišnog izlaganja suncu, održavanje normalne telesne težine, pravilna ishrana, redovna fizička aktivnost, kao i zaštita od infekcija koje se mogu razviti u rak.
U Srbiji se sprovode nacionalni organizovani skrining programi u cilju ranog otkrivanja raka dojke, raka debelog creva i raka grlića materice. Očekuje se da će u narednom period ovi program doneti značajno smanjenje oboljevanja i umiranja od navedenih karcinoma. Skrining raka dojke podrazumeva mamografski pregled žena uzrasta 50-69 godina jednom u dve godine. Skrining raka grlića materice uključuje PAPA-test svim ženama uzrasta 25-64 godine jednom u tri godine. Ciljna grupa za skrining raka debelog creva su osobe oba pola uzrasta 50-74 godine, a radi se FOB-test (otkrivanje minimalnog krvarenja u stolici) jednom u dvegodine. Rak je daleko više od obične medicinske dijagnoze, to je duboko lična stvar iza svake dijagnoze krije se jedinstvena ljudska priča o tuzi, bolu, izlečenju, otpornosti,ljubavi i još mnogo toga. Budimo odgovorni prema svom zdravlju.
